Салтанат Қайырбек – Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын, «Барокко болмыс» жыр жинағының авторы.
КҮЙШІНІҢ МОНОЛОГЫ
Күңіреніп кетіп күйресем,
Күздей бір күңгірт күй кешем.
Сырласқым келіп еримін,
Сылдыр да сыңғыр күй кешем.
Болмаған кезде сөз дауа.
Әңгіме ешбір қозғама.
Баурасын мені домбыра,
Бозжусан түкті боз дала.
Жан сыры сөзге сыйсын ба?
Келмейді-ай кейде қисынға.
Сөйлесін сонда домбыра,
Хәлімді емес, күй сұра.
Пернеде сырғып, түйрелу –
Төндіруменен имену.
Кідіріп, шертіп, іліп ап,
Күйдегі бөлек күйге ену…
Тарихпен терең ымдасам.
Дүркіреп өтті кім, қашан.
Даламды ұғып тұрамын –
Қазақтың күйін тыңдасам.
Қазақтың күйін тыңдасам!
Сатылып кеткен көлігім…
Менен алыстап
Менен кетіп.
Сағынтып, елеңдетіп.
Мен құсап өлеңдетіп.
Менен кетіп…
Қаншама шақырым
Өткеріп.
Таптаурын жолдарды көп көріп.
Сағынған шығарсың үнімді.
Нәп-нәзік гүліңді.
Ұқсаушы ең өзіме.
Өзіме ұқсаудың өзі не?!
Ешкімді әуре қылмай-ақ
Сапарда көз іле саушы ем ғой көз іле!!!
Еее…
Біреудің өзі не, сөзі не?
Бір жылап алғым келгенде
Өлең боп
Езіле саушы ем ғой, езіле…
Көзімнің жасындай ағылып
Жетіп барушы ек, Алматыны сағынып.
Мұз демей, су демей, от демей,
Күмілжіп жүкті көп демей.
Артып ап, салып ап, дауылға
Боранға қарамай ауылға
Барғанда
Берілуші едім, қиялға, арманға.
Біледі мұны кім?
Біледі оны кім?
Маған сондай ыстықсың –
Қайран, сатылып кеткен көлігім.
***
Балам, балам
Білесің бе?
Біледі ғой бір құдай.
Бұ шешеңе раушандар да
Шоколад та құлпынай.
Қызық емес,
Қызық емес,
Қызық емес,
Расым, шын.
Аз-ақ өлең
Ғажап өлең
Мөлдіретіп жазылсын!
Солай ғана
Солай ғана
Жұмбақ мұңы басылсын!
Өлең оқып, өлең жазып
Жансарайы ашылсын!
Балам, балам!
Білесің бе?
Біледі ғой бір құдай.
Өлеңнен еш асқан емен.
Бәз қалпында сыртым-ай.
Бұ шешеңді таңдандырмас
Жырдың көбі жылтырай.
Ту сыртымнан гу етпесе,
Шарапаты бұрқырай!
***
Таңғы шықтай…
Таңғы шықтай ақын бұл.
Нағыз ақын – жасын,
Әлде ақын – гүл.
Үнсіз емес, үнсіз емес, дұрысы –
Тыныш екен, тыныш екен тынысы.
Шырмауықтың қолынан да келмейді –
Гүл ісінің жоқ дегенде тұрысы.
Мықты ақынды көру өзі – атақ, ат!
Сирегенде жүрегіңе батады-ақ…
Гүлдер сірә – ақындардың өлеңі,
Жазып жатқан жер астына жата қап.
Гүлдер осы үнсіз емес, дұрысы.
Тылсым екен, тылсым екен тынышы.
Жылы сөзді жеткізу ғой, қалай да –
Гүл ісі.
***
Таудан да алып кеттім өзімді
Бұлақтан да.
Осы маңайдан,
Жырақтан да.
О, менің бала көңілім,
Құлап қалма…
Ешкімге тиісті
Болмайтын күйі ішкі
Бірдеңе дегендей.
Олар…
Мені әуе шарындай ұшыра салды.
Ауаға оп-оңай ұсына салды.
Жеп-жеңіл қауырсын жаным.
Білдірмей ауырсынғанын.
Сырғып ұшқанда…
Мүлгіп ұшқанда…
Керек пе мұңымды елмен бөлісу?
Менде қалғаны –
Тілін тауып,
Желмен келісу.
Желмен келісу!
Желден сұрадым!
Желден сұрадым!
Құдайға сенген шығармын…
«Өмір» дейтін ойын сұлу –
Тартыста шақ қалғанда,
Әдемі мойынсұну.
***
Сезімнің сымын жалғап
Жүрекке жарық қойдым.
Асқақтап көремін деп
Аспанда қалып қойдым.
Сезімін басып оздым
Ақылды тоңғақтардың.
Өзіммен күреспеумен
Өлеңді қорғап қалдым.
Тартыншақ сезімімді
Суытып сауығармын.
Сертіме қамалам деп,
Еркіндік тауып алдым.
***
Өмірді
Келтіріп әлде,
Түсіріп қалыпқа.
Жағуың үшін жақынға,
Ұнауың үшін халыққа.
Аша бермейсің аңғал көңілді ақтарып,
Шаша бермейсің жауһарларыңды мақтанып.
Солайша,
Көңілден бояу, түс кетті.
Ал сезім тәттіні тәтті дер,
дәм сезу рецепторларым іспетті.
Ішкі дауысты,
Өзіндік үнді елемей,
Елжіремеуді құп қылсақ;
Жүрек-ау, кәдімгі болғың келе ме ей?
Қайтейін, өлең – жұтқыншақ.
Жоқ оның «әттеңі», «бекері»,
Тулады неге бүгін іш?
Жаныма сіңіп кетеді –
Өлеңнен өткен құбылыс.
***
Құмырадағы құрғақ гүлдерді
қамығып қаусаған,
Шаршаған әйелдің қалпына ұқсаттым.
Шеңберінде қап қойған тыйым мен рұқсаттың.
Олар үндемейді жарасы жөнінде.
Безендіріп айтады балалық шағын да, Бойжеткен күнін де.
Мен соған күйіндім.
Аяп-ақ…
Күлімсіреуді де біледі,
Ажарын әрлеп ап, бояп ап.
Ей, азамат!
Шуақ боп төгілсең қайтеді?!
Сол пейіліңе ұқсап күн!
Өңін бермейтін гүліңнің
Келмей ме жанын жұмсартқың?
Тұрлаусыз екен сезімдер ғажап,
Заңдылықтарды білді кеш.
Гүлдерден гүлдер басым түседі
Мейірім үшін бұл күрес!
Сызаттар жанның өңін бұзады,
Көңілдің бетін қайтарып.
Сұлудан сұлу сұлу болады
Мейірім үшін жайқалып.
Көңіл реңіне кінә қоймаңдар,
Гүлдерге қатал болмаңдар.
Біреудің ерке сәбиі еді,
Мейірім іздеп солғандар.
Теңіз де сірә бұлқына ма екен,
Жылы леп үшін жағымды.
Өзім де расы, құлпыра кетем
Мейірім болса кәдімгі.
***
Сезімнің сымын жалғап
Жүрекке жарық қойдым.
Асқақтап көремін деп
Аспанда қалып қойдым.
Сезімін басып оздым
Ақылды тоңғақтардың.
Өзіммен күреспеумен
Өлеңді қорғап қалдым.
Тартыншақ сезімімді
Суытып сауығармын.
Сертіме қамалам деп,
Еркіндік тауып алдым.
Күз
Гүлдерді өсірген,
Бұлттарды көшірген.
Жұлдызды құлатқан,
Аспанды жылатқан.
Жанартау от шашып,
Аралар топтасып.
Жылқылар ентелеп,
Жел айдап, желкелеп.
Ғаламшар жарқырап
Арыстан арқырап.
Тотықұс боянып,
Күнбағыс оянып.
Шыбыққа бүр шығып,
Айналған тіршілік.
Төбеттер үргендей,
Бірдеңе білгендей.
Таулар да жаңғырып,
Бір үнсіз заңдылық.
Бұл – үнсіз заңдылық!
Өлеңді жыздырған
Балаша мәз қылған.
Жүректі сендірер,
Айтуға болмайтын,
Ақылға қонбайтын
Шабыт сол, мен білер.
Бір тылсым белгілер.
***
Сол бір өлең…
Сол бір кез…
Сол бір қала…
Өлеңімді биікке қондыр, дала.
Қалып қойды қоңыр жел бұл қалада,
Қарашығы – қара өлең мөлдір қара.
Сол бір қала…
Сол бір кез…
Сол бір өлең.
Енді ғана сол өткен жолды көрем.
Теңеу таппай,
Тартысты тағдырының
Тақырыбын іздейтін болды менен.
Сол бір өлең…
Сол бір кез…
Сол бір қала…
Өлеңімді биікке қондыр, дала.
Қатпар-қатпар кезеңдер тасқа айналар,
Гүлге айналар сөзімдер мөлдір ғана.
Гляссе
Әуес қыла алмаған соң мені түк,
Қоңыр көңіл жүр екен деп не күтіп.
Күннің жылы күндерінде оңаша,
Балмұздақты эспрессоға ерітіп.
Сүт көңілді жібергендей ірітіп,
Тірліктегі жалпақ ойды ұмытып.
Мұз қарыған жүрегімді өзімше,
Өлеңіммен жібітіп.
Ойлап қадам, санап әрбір адымды,
Жақсылыққа босатуға жадымды.
Керек екен қарапайым әңгіме,
және достық кәдімгі.
***
Аспан…
Жол…
Елде көргенім
өзен, көл…
Ал мұнда теңіз,
Дубай Молл.
Бүркенген бикештің сөмкесі
Теңгемен екі мың
Және бірнеше нөл.
Сооол…
Қаласам, оған да жетеді қол.
Мені басқа нәрсе толғандырды.
Ол –
Ол…
О, мен жайлы ең ұлы шығарма!
Әйгілі бол!
О, мен жазған өлеңдер
Әйгілі бол!
Мен жайлы тәтті ойлар
Брендке бергісіз құлпырад(ы).
Айнала толы жылтырақ.
Адамдар аңғара бермейді
Бүркеніп жүргенін кім бірақ.
***
Адам – жердің шашы сынды.
Тағдыр – тарақ, тарайды.
Ыдыратып жібереді,
Кейде бірге жияды.
Әлсіздері үзіледі.
Мықтыларды қияды.
Адам – жердің шашы сынды.
Көңіл – бояу, бояйды.
Болмашыға мәз қылады.
Кейде ғаріп қылады.
Өздік түсін ұмытып,
Дел сал болып тынады.
Қайда кетті кешегі дос,
Небір жақсы кездер ше?
Жүре жат па жолдастарың,
Бояулары өзгерсе?
Адам – жердің шашы сынды.
Айтарым жоқ басқалай.
Сақтап қояр қойынында
Аяқ асты тастамай.
Үзеді де, қияды да.
Келеді не қылғысы?
Адам – жердің шашы сынды,
Заманы – шаш үлгісі.