Мемлекеттік саясаттың басты бағыттарының бірі-сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес. Елде сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама қолданылады, оның негізі «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» және «Мемлекеттік қызмет туралы» заңдар болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық – жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдардың, лауазымды адамдардың жеке өзі немесе мүліктік (мүліктік емес) игіліктер мен делдалдар арқылы алу немесе алу мақсатында өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкілеттіктерін және олармен байланысты мүмкіндіктерді заңсыз пайдалануы, немесе үшінші тұлғалар үшін артықшылықтар, сондай-ақ артықшылықтар мен артықшылықтар беру арқылы осы тұлғаларға пара беру.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл – сыбайлас жемқорлықтың алдын алу, оның ішінде қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтау және жою, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеу және олардың салдарын жою жөніндегі өз өкілеттіктері шегіндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің қызметі.
Сыбайлас жемқорлық мемлекет экономикасын дамытуға, нарықтық экономиканы құруға инвестицияларды тежейді, демократиялық мемлекеттің саяси және әлеуметтік институттарына теріс әсер етеді.
Біздің елімізде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар үшін жауапкершілік Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде және әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексте көзделген.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың негізгі қағидаттары.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс қимыл қағидаттар негізінде жүзеге асырылады:
1) заңдылық;
2) адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың басымдығы;
3) жариялылық пен ашықтық;
4) мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылы;
5) Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларын жүйелі және кешенді пайдалану;
6) Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу шараларын басым қолдану;
7) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсететін адамдарды көтермелеу;
8) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін жазаның бұлтартпастығы.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты қоғамдағы сыбайлас жемқорлықты жою болып табылады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мақсатына қол жеткізу мынадай міндеттерді шешу арқылы іске асырылады:
1) қоғамда сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілік ахуалын қалыптастыру;
2) Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін жағдайлар мен себептерді анықтау және олардың салдарын жою;
3) Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің өзара іс-қимылын нығайту;
4) Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты дамыту;
5) Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеп-тексеру.
Сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілік әрбір қазақстандықтың азаматтық ұстанымына, ал Адалдық пен Сатылмаушылық мінез – құлық нормасына айналуы тиіс.
Біз сыбайлас жемқорлықты қоғам онымен тиімді күресуге күш салған кезде ғана жоя аламыз, оны одан әрі өспеу үшін оны тоқтату үшін барлық құралдарды қолдана аламыз.
3 жыл ішінде Шахтинск қалалық соты Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 367-бабы 1-бөлігі бойынша бір қылмыстық істі қарады. Қарау қорытындысы бойынша мемлекеттік қызметте қызмет атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, айыппұл түрінде жаза тағайындаумен айыптау үкімі шығарылды.
К.Д.АЛЬМЕНОВ,
Шахтинск қалалық сотының
судьясы