Суретші-педагогтың шығармашылығы – бұл өнердің ерекше саласы, мұнда тек шеберлік қана емес, білімді беру, шабыттандыру және жаңа ұрпақтарды тәрбиелеу қабілеті де бірігеді. Қарағандылық танымал суретші және педагог Жүрсін Шаяхметұлы Балкенов өмірі мен шығармашылығында тек аймақтық мәдени мұраға енген туындыларды ғана емес, сондай-ақ өнер саласында ісін жалғастырған таланты шәкірттер тәрбиеледі.
Шеберлік пен шығармашылық тереңдігі
Жүрсін Шаяхметұлы Қарағандыда дүниеге келіп, өсті және осы қалада өзінің шығармашылық жолын бастап, жергілікті өнердің дамуына елеулі әсерін тигізді. Оның туындыларын мазмұн тереңдігі мен форманың көркемдігі тұрғысынан сипаттауға болады. Оның шығармалары өз үйлесімділігімен, лаконизмімен, детальдарға деген назарымен және философиялық тереңдігімен таң қалдырады. Суретші тек сыртқы әлемді ғана емес, сонымен қатар ішкі сезімдерді, эмоцияларды, көңіл-күйлерді жеткізуге ұмтылды, көрермендерден терең эмоционалды жауап алды.
Жүрсін Шаяхметұлы шығармашылығында көтерілетін тақырыптар туған жердің пейзаждарынан, адам қатынастары мен жеке тұлғаның ішкі дүниесіне арналған композициялық жұмыстарға дейін кең ауқымда. Жүрсін Шаяхметұлы үшін өнер – бұл тек өзін-өзі көрсету формасы ғана емес, әлеммен байланыс орнатудың, адамдар, мәдениеттер мен ұрпақтар арасында көпірлер салудың тәсілі.
Педагогтың суретші өміріндегі рөлі
Алайда Жүрсін Шаяхметұлының өнер саласына қосқан ең маңызды үлесі оның жас суретшілерді біліммен қаруландырып, олардың шығармашылық жолын бастауы болды. Педагог болған соң, ол көптеген шәкіртіне бұрын тек сезініп қана қойып, түсіне алмайтын өнер әлемін ашты. Педагог ретінде ол сирек кездесетін бір дарынға ие болды: ол білім берумен қатар, шабыттандыра білді. Оның сабақтары әрқашан жанданып, практикалық тәсілдермен, әрбір шәкіртіне назар аударумен ерекшеленді.
Педагогтың міндеті – бұл тек техника үйрету емес, шығармашылық ойлау қабілетін дамыту, шәкірттеріне өз стилін тауып, өнер арқылы өзін көрсетуге көмектесу. Жүрсін Шаяхметұлы тек ұстаз емес, өнер әлеміне жол көрсетуші болды, және көптеген шәкірті бүгінде танымал суретші болып, оның ісін жалғастыруда, олардың шығармаларында оның идеялары мен қағидалары өмір сүріп жатыр.
Шығармашылық – өмір философиясы
Балкенов үшін өнер тек кәсібі ғана емес, өмір философиясы, мақсатқа ұмтылыс болды, оны ол шәкірттеріне де жеткізді. Ол әрдайым суретшінің әлем мен рухани байланысының маңыздылығын, ішкі күй мен сыртқы бейнелердің үйлесімділігін айқындап көрсететін. Жүрсін Шаяхметұлы шығармалары, таңдалған техника немесе жанрға қарамастан, оның мағынаны іздеуге, адам жанын және табиғатын терең түсінуге ұмтылысын көрсетеді.
Сонымен қатар, оның туындылары – Қарағандының мәдени мұрасының бөлігі, ал суретші жергілікті бейнелеу өнері мектебінің дамуына елеулі әсерін тигізді. Көптеген көрмеге қатысуы және шәкірттері мен әріптестерімен тұрақты жұмысы Жүрсін Шаяхметұлына қала мен аймақтың мәдени өміріне маңызды үлес қосуға мүмкіндік берді.
Мұра және болашақ ұрпақтарға шабыт
Қазіргі таңда Жүрсін Шаяхметұлы Балкеновтың туындылары Қарағанды ғана емес, Қазақстанның барлық галереясы мен коллекцияларында лайықты орын алады. Олар тек көрерменге ғана емес, болашақ суретшілерге де шабыт береді, өйткені педагогтың мұрасы оның шәкірттері арқылы және оның жеке тұлғасы, шеберлігі мен шығармашылығындағы шынайылығымен әсерленгендер арқылы өмір сүріп жатыр.
Мерейтой жылы Жүрсін Шаяхметұлы Балкеновтың шығармашылық жолы Қарағанды өнерінің тарихының ажырамас бөлігі болғанын сенімді түрде айтуға болады. Оның шығармашылық энергиясы, педагогикалық даналығы және жетілдіруге деген тоқтаусыз ұмтылысы болашақ ұрпақ үшін үлгі болып қалуда. Ол шәкірттеріне берген шабыт, олардың шығармаларында және оның өнері мен бір рет те болса танысқан адамдардың жүрегінде өмір сүре береді.
Қорытынды
Жүрсін Шаяхметұлы Балкеновтың суретші-педагог ретіндегі шығармашылығы – бұл тек көркем туынды ғана емес, бейнелеу өнері саласындағы білім беру үдерісінің дамуына қосқан маңызды үлес. Оның өмірі мен жұмысы – өнердің тек жеке өзіңді көрсету ғана емес, тұтас ұрпақты тәрбиелеу мен шабыттандырудың қуатты құралы бола алатынын көрсететін мысал. Біз оның мұрасына мақтанамыз және оның көп жылдар бойы өмір сүріп, шабыт беретіндігіне сенімдіміз.
Жұмабек РЕЗИН,
Е.А.Бөкетов атындағы
Қарағанды зерттеу
университетінің профессоры